اصول و فروع دين.
چنان که هر درختي اصول يعني ريشه¬هايي و فروع يعني شاخه¬هايي دارد، هر مکتب و دين هم اصول و فروعي دارد. اصول و ريشه¬ها و زيربناهاي دين اسلام «اصول دين» نام دارند و فروع و شاخه¬ها و روبناهاي دين «فروع ¬دين» و ميوه¬ دين اسلام هم، تربيت انسان کامل است، تا انسان با ايمان و انجام عمل صالح و اخلاق کريمانه به سعادت دنيا و آخرت برسد.
اصول دين اسلام پنج تا هستند: توحيد، عدل، نبوّت، امامت و معاد.
امّا فروع دين اسلام بسيار زيادند و شامل تمام احکام، اخلاقيّات، واجبات، محرّمات، مستحبّات و مکروهات می¬باشند، که از ميان آن¬ها ده فرع و شاخه از همه مهم¬ترند: نماز، روزه، خمس، زکات، حجّ، جهاد، امر به معروف، نهي از منکر، تولّی و تبرّی.
فروع دين در واقع اعمال صالحی هستند، که انسان بايد به آن¬ها عمل کند و آن¬ها را انجام دهد و اخلاق هم طرز برخورد هر شخص با ديگران را به طرز بسيار عالی بيان می¬کند. و ما در اين کتاب خلاصه¬ای از بعضی از احکام اسلامی و مکارم اخلاقی را بيان می¬کنيم، باشد که در درجه اوّل برای خود اين جانب و در درجه بعد برای خوانندگان آن راهگشا و مشوّق برای عمل بدان¬ها باشد.
اينک به بعضی از اعتقادات و اعمال صالح اسلامی اشاره می¬شود.
ولايت
امام صادق (ع) فرمودند: يكي از بزرگان دين بني¬اسرائيل آن¬قدر خداوند را عبادت كرد، كه مثل چوب باريك شد. خداوند به پيامبر آن زمان وحي كرد، كه به او بگو: خداوند مي¬فرمايد: «به عزّت و عظمتم سوگند، اگر آن¬قدر مرا عبادت كني، كه مانند پيه در ديگ آب شوي، از تو قبول نخواهم كرد، مگر اين¬كه از دري كه دستور داده¬ام به سوي من آيي.» (ثواب الاعمال، ص 339)
امام سجّاد (ع) مي¬فرمايد: اگر كسي بدون ولايت ما عمر نوح كند و در بين ركن و مقام روزها را روزه بدارد و شب¬ها را عبادت كند، براي او هيچ سودي نخواهد داشت. (ثواب الاعمال ـ ص 341)
امام صادق (ع) فرمودند: ناصبي كسي نيست كه با ما اهل بيت دشمني كند؛ زيرا كسي نمي¬گويد: من دشمن محمّد و آل محمّدم، بلكه ناصبي كسي است كه با شيعيان ما دشمني مي¬ورزد و مي¬داند آنان دوستدار و پيرو ما هستند. (ثواب¬الاعمال، ص 447)
امام صادق (ع) فرمودند: اگر همه¬ی مردم روي زمين ولايت امام علي (ع) را انكار كنند، خدا همه¬ آن¬ها را به جهنّم می¬برد و عذاب می¬کند. (ثواب الاعمال، ص 451)
امام باقر (ع) فرمودند: كسي كه ظلم¬ها، حق¬كشي¬ها و ناراحتي¬هايي را كه براي ما ايجاد كرده¬اند، اعمال بدي نداند، در تمام اين¬ها با كساني كه مرتكب اين ستم¬ها شده¬اند شريك خواهد بود. (ثواب الأعمال ـ ص 447)
امام صادق (ع) فرمود: دشمن ما اهل بيت برايش فرقي نمي¬كند كه روزه بگيرد، نماز بخواند، زنا كند يا دزدي، به هر حال حتماً در جهنّم است. (ثواب الاعمال، ص 453)
امیرمؤمنان (ع) فرموده: «اَسعَدَ النّاسِ مَن عَرَف فَضلَنا وَ تَقَرُّبَ اِلی الله بِنا وَ اَخلَصَ حُبَّنا وَ عَمِلَ بِما اِلَیهِ نَدَبنا وَانتَهیٰ عَمّا نَهَینا؛ فَذاکَ مِنّا وَ هُوَ فی دارِ المُقامَةِ مَعَنا: خوش¬بخت¬ترین مردم کسی است که برتری ما را بشناسد و به وسیله ما به خدا نزدیک شود و خالصانه با ما دوست باشد و آنچه ما دوست داریم انجام دهد و از آنچه ما نهی کرده¬¬ایم دوری کند؛ پس چنین کسی از ماست و در سرای ماندنی در کنار ما خواهد بود.» (غررالحکم، باب الائمّه، حدیث 711)
و امیرمؤمنان (ع) فرموده: «اَولَی النّاسِ بِنا مَن والانا وَ عادیٰ مَن عادانا: برترین مردم نسبت به ما کسی است که ما را دوست دارد و با دشمنان ما دشمن می¬باشد». (غررالحکم، باب الائمّه، حدیث 713)
و امیرمؤمنان (ع) فرموده: «اِنَّ اللهَ تَعالیٰ اِطَّلَعَ عَلَی الاَرضِ فَاختارَ لَنا شیعَةً یَنصُرونَنا وَ یَفرَحونَ لِفَرَحِنا وَ یَحزَنونَ لِحَزَنِنا وَ یَیبذُلونَ اَنفُسَهُم وَ اَموالَهُم فینا؛ فَاُولئِکَ مِنّا وَ هُم مَعَنا فی الجِنانِ: خداوند سبحان به زمین توجّه فرمود و برای ما شیعیانی انتخاب کرد که ما را یاری کنند، در خوشی ما شاد باشند و در غم ما اندوهگین باشند، از بذل جان و مال خود در راه ما دریغ نکنند، آن¬ها از مایند و در بهشت با ما هستند». (غررالحکم، باب الائمّه، ح 713)
و امیرمؤمنان (ع) فرموده: «لَیسَ مِنّا اَهلَ البَیتِ اِمامٌ اِلّا وَ هُوَ عارِفٌ بِاَهلِ وِلایَتِهِ وَ ذالِکَ قَولِهِ تَعالیٰ: «اِنَّما اَنتَ مُنذِرٌ وَ لِکُلِّ قَومٍ هادٍ: هر امامی از خاندان ما به کسانی که بر آنها ولایت دارد آگاه است؛ و این گفتار خدای تعالیٰ است که ¬فرموده: «تو تنها بیم دهنده¬ای و هر قومی هدایتگری دارد». (غررالحکم، باب الائمّه، ح 719)
و امیرمؤمنان (ع) فرموده: «اَنَا وَ اَهلُ بَیتی اَمانٌ لِاَهلِ الاَرضِ کَما اَنَّ النُّجومَ اَمانٌ لِاَهلِ السَّماءِ: من و خاندانم برای اهل زمین امانیم؛ همان¬گونه که ستارگان برای اهل آسمان امان هستند». (غررالحکم، باب الائمّه، ح 720)
و امیرمؤمنان (ع) فرموده: «لاتَزِلّوا عَنِ الحَقِّ وَ اَهلِهِ؛ فَاِنَّهُ مَنِ استَبدَلَ بِنا اَهلَ البَیتِ هَلَکَ وَ فاتَتهُ الدُّنیا وَالآخرَةِ: از حق و اهل حق منحرف نشوید، که هر کس به غیر از ما اهل بیت ديگری را برگزیند، هلاک می¬شود و دنیا و آخرت را از دست می¬دهد». (غررالحکم، باب الائمّه، حدیث 722)
و امیرمؤمنان (ع) فرموده: «اِنَّمَا الاَئِمَّةُ قُوّامُ اللهِ عَلیٰ خَلقِهِ وَ عُرَفاؤُهُ عَلیٰ خَلقِهِ وَ لایَدخُلَ الجَنَّةَ اِلّا مَن عَرَفَهُم وَ عَرَفوهُ وَ لایَدخُلُ النّارَ اِلَّا مَن اَنکَرَهُم وَ اَنکَروهُ: امامان نگهبانان و شناسندگان خدا بر خلقش هستند؛ کسی داخل بهشت نمی¬شود مگر این¬که آن¬ها را بشناسد و آن¬ها نیز او را بشناسند؛ و کسی به دوزخ نمی¬رود، مگر کسی که آن¬ها را نشناسد و آن¬ها او را نشناسند.» (غررالحکم، باب الائمّه، حدیث 749)
امام صادق (ع) فرموده: رسول خدا (ص) فرمودند: «دو گروه از امّت من بهره¬اي از اسلام ندارند: مرجئه و قدريّه.» (ثواب الاعمال، ص 457)
اميرالمؤمنين (ع) فرمودند: «در هر امّتي مجوسي هست و مجوسيان اين امّت قدري¬ها هستند.» (ثواب الاعمال، ص 459)
امام صادق (ع) فرمودند: «در روز قيامت عذاب هفت نفر از همه سخت¬تر است: فرزند حضرت آدم (ع) كه برادرش را كشت، نمرود كه با حضرت ابراهيم (ع) در مورد خداوند بحث و خدا را انكار كرد، دو نفر از بني¬اسرائيل كه قوم خود را يهودي و مسيحي نمودند، فرعون كه گفت: من بالاترين خداي شما هستم و دو نفر از اين امّت كه يكي از آن¬ها بدتر از ديگري است و در تابوتي شيشه¬اي در زير جهنّم در درياهايي از آتش قرار دارند.» (ثواب الاعمال، ص 461)
راوي از امام صادق (ع) پرسيد: اوّلين كسي كه وارد جهنّم مي¬شود كيست؟ فرمودند: ابليس و دو نفر ديگر كه در راست و چپ او هستند. (ثواب الاعمال، ص 461)
امام صادق (ع) ¬فرمودند: «به خدا سوگند، قائم آل محمّد (عج) دودمان قاتلان امام حسين (ع) را به خاطر [رضايت از] كار پدرانشان مي¬كشد.» (ثواب الاعمال، ص 465)
امام كاظم (ع) فرمود: «سه نفر هستند، كه خداوند به آن¬ها نظر رحمت نمي¬افكند، آن¬ها را پاك نمي¬نمايد و عذاب دردناكي براي آن¬ها مهيّاست: كسي كه از جانب غير خدا ادّعاي امامت كند، يا امام از طرف خدا را بدنام كند و يا گمان كند آن دو نفر بهره¬اي از اسلام داشته¬اند.» (ثواب الاعمال، ص 461)
اصبغ¬بن نباته گويد: اميرالمؤمنين (ع) فرمود: منم خليفه¬ رسول خدا (ص) و وزيرش و وارثش. منم برادر رسول خدا (ص) و وصيش و حبيبش. منم برگزيده رسول خدا (ص) و صاحب او. منم عموزاده رسول خدا (ص) و شوهر دخترش و پدر فرزندانش. منم سيّد اوصيا و وصیّ سيّد انبيا. منم حجّت عظميٰ و آيت كبريٰ و مَثَل اَعليٰ و باب پيغمبر مصطفيٰ. منم عروة الوثقيٰ و كلمه¬ی تقويٰ و امين خدای تعالیٰ و ذكره بر اهل دنيا. (امالي صدوق، مجلس دهم، حديث 6)
عايشه گويد حضور رسول خدا (ص) بودم كه علی بن ابی¬طالب آمد و آن حضرت (ص) فرمود: اين سيّد عرب است. گفتم يا رسول الله، تو سيّد عرب نيستي؟ فرمود: من سيّد اولاد آدمم و علي سيّد عرب. گفتم: سيّد يعني چه؟ گفت كسي كه اطاعتش چون اطاعت من فرض است. (امالي صدوق، مجلس دهم)